De groep is in gesprek over wat ze wel en niet acceptabel vinden aan elkaars gedrag. Miranda zegt: “Sommigen van ons houden zich keer op keer niet aan de afspraken die we maken.” Het wordt stil. Als ik dan vraag “Wie bedoel je met ‘sommigen’?”, verzucht Bart: “Dit voelt dus echt onveilig.”
Onveilig? Nee, spannend! En dat is écht iets heel anders. In bovenstaand voorbeeld werd het onveilig omdat niemand wist wie met ‘sommigen van ons’ werden bedoeld. Word ik daar ook mee bedoeld? En jij? Door vrijmoedig te vragen “Wie bedoel je met ‘sommigen’?” wordt het spannend.
Het is onveilig in een groep als er van alles onder water zit en de openheid ontbreekt om dat naar boven te halen. Een gebrek aan onderling vertrouwen ligt daaraan ten grondslag: jezelf écht laten zien en horen (emoties, afwijkende geluiden, een minderheidsstem), dat voelt riskant. Je zou zomaar een onaangename opmerking naar je hoofd geslingerd kunnen krijgen, of word je zelfs uit de groep gezet. Jezelf dan wél voluit laten zien en horen is spannend en vraagt dus moed. Het goede nieuws is dat die moed bijna altijd wordt beloond: door de spanning op te zoeken gaan we ons beter uitspreken en wordt het juist veiliger.
Doordat we conflicten liever mijden dan ze aangaan verdwijnt er van alles onder de waterspiegel. Al is ‘verdwijnen’ hier niet het juiste woord. Het mijden van conflicten zorgt er juist voor dat ze onder water steeds verder doorwoekeren. Het is een self fulfilling prophecy: onze angst voor onveiligheid creëert onveiligheid.
In mijn werk met groepen, met Deep Democracy, ervaar ik dagelijks dat het het woord ‘onveilig’ nogal eens wordt gebruikt om de spanning uit de weg te gaan. Zeggen dat het onveilig is kan dan zomaar een vorm van sabotage zijn: ‘het is onveilig hier, dus ik ga echt niet zomaar alles zeggen’. Wie zich daarachter verschuilt verschaft niet alleen zichzelf een excuus om niet vrijmoedig te spreken, maar nodigt ook anderen daartoe uit. Vervolgens verdwijnt hetgeen in de groep gezegd zou moeten worden in de roddel, in subgroepen.
Precies daarom is het zo belangrijk dat je als (bege)leider vrijmoedig bent: je voelt je vrij om te zeggen wat gezegd moet worden – en als het spannend is en je je daardoor minder vrij voelt, ben je moedig genoeg om die spanning toch op te zoeken. Dat is de allerbeste manier om de groep uit te nodigen om dat, net als jij, ook te doen. Zodat het weer wat veiliger kan worden en de groep beter én met meer plezier samen kan werken.
Frank Weijers is instructor en facilitator Deep Democracy. Hij is als geassocieerd partner verbonden aan Human Dimensions. Onlangs schreef hij NOW WE’RE TALKING – Deep Democracy in actie. Hier te bestellen.
Meer weten over Deep Democracy?
Kijk op: www.deepdemocracy.nl
Onveilig of spannend?
……………….
Ik werk ook al een tijdje met dit thema. Groepen zijn inherent onveilig, want “de groep” heeft een groter beeld, dan ik als individu. De groep, zoals je plaatje laat zien, behoort tot hetzelfde archetype als “water”: diep en onder de oppervlakte.
Daarbij vragen mensen – en vereisen sommigen collega facilitators – een “veilige omgeving” om zich te uiten. Ik ga daar niet in mee (en ook niet tegen in), omdat er vier reacties zijn op een onveilige situatie: freeze, flight, fight en “joining a group”. De paradox bestaat uit het fenomeen, dat mensen zich onveilig voelen in een situatie die ze gekozen hebben om zich veilig te voelen. Wanneer ik “een veilige ruimte” bied, doe ik hetzelfde en blijven we in de self fulfilling prophecy.
Ik zou denk ik eerder vragen, “.. en wat maakt dat je je onveilig voelt?” dan dat ik het als “spannend” zou labelen. Door het gebruik van het woord “maken” impliceer ik, dat je zelf maakt dat je je onveilig voelt, waarbij de ander de keuze heeft om dat te benoemen of niet.